حرمت مى را که مى گشنیز دیک عیش هاست |
بر سر گشنیزه حصرم روان افشرده اند |
خاقانى
من مقوى مغز و قلب مى باشم - براى رفع خفقان - وسواس و هیسترى (غش ) سودى فراوان دارم .
بیشتر خواص من در برگ و میوه من است که آن را تخم گشنیز یا تخم جلجلان نامیده اند، هرگز در خوردن من زیاده روى نکنید، زیرا باعث خواب هاى پریشان شده ، مضر و خطرناک میباشم . مقدار خوراک برگ من 35 گرم و بذر من چهارگرم است ، و چنانچه بیش از این مقدار خورده شود، شخص را در حالت لکنت زبان و کندى ذهن است . در عادت ماهانه بانوان اختلالاتى پدیدار مى کنم . خون آنها را بند آورده ، و عوارض زیاد همراه دارم .
میوه من عالیترین مقوى معده ، و بهترین محلل غذا است ، محرک اشتها بادکش و معرق است ، و بیشتر در بیماریهاى دستگاه گوارش از تخم من استفاده مى کنند، و بهترین راه براى استفاده از آن دم کرده ده تا سى در هزار است .
من داراى ویتامین ((آ)) و ((ب (( بوده ، و سرشار از ویتامین ((ث (( هستم . مضمضه آب من ، جوشهاى دهان را از بین مى برد. لثه ها را محکم کرده ، و از خونریزى آن جلوگیرى مى کند و درد دندان کرم خورده را تسکین مى دهد. من داراى سبزینه بوده و یک اسانس قوى همراه دارم . درصد گرم میوه من ، یک گرم اسانس و بیست گرم مواد چربى است . جهت سینه درد، دارویى ارزنده هستم ، جوهر من از راه ادرار دفع مى شود و بین راه مجارى را ضد عفونى کرده ، زخمهاى آنها را معالجه مى کنم . شیره میوه من اسهال خونى را بند آورده ، و بو داده آن براى اسهال و خونریزى معدى نافع است ، عده اى براى رفع سر درد و معالجه زکام ، میوه مرا در آتش انداخته ، و از دود آن استفاده مى کنند. این دود ضد عفونى کننده محیط و مجارى تنفس است ، ولى براى مبتلایان به تنگى نفس و کسانى که نسبت به آن حساسیت دارند خوب نیست ! برگ من مسکن صفرا و التهاب معده و برطرف کننده عطش زیاد است و از قى کردن جلوگیرى مى کند. ضماد برگ من از شدت حرارت جراحات و سوزش آنها جلوگیرى کرده ، و براى باد سرخ و بثورات جلدى اگزما توصیه و تجویز شده است . ضماد من با آرد جو، خنازیر و زخمهاى سفت را تحلیل مى برد. سابقا براى معالجه زخم هاى سرطانى سرب را با آب من ساییده و روى زخم مى گذاشتند.
تخم من ضد کرم بوده ، و از رشد آنها در معده جلوگیرى مى کند.
اگر نسبت به بوى من حساسیت دارید، از داروهاى مدر استفاده کنید و اگر در اثر زیاده روى در خوردن من مسموم شدید پس از استفراغ تخم مرغ و شیر میل نمایید.
کوبیده میوه من ، مخلوط با فلفل و نمک حافظ گوشت در برابر فساد بوده و در صنعت کنسروسازى مورد استفاده قرار مى گیرد، مرا از دوستان با وفاى خود بدانید، ولى در استفاده از من زیاده روى ننمایید. با من آش گشنیز، گشنیز پلو، تهیه کنید و در آش ها و خورش هاى سبزى دار، کمى از برگ من بریزید و افزودن آن را به سوپ و آش بیماران و اطرافیان آنها، مخصوصا مبتلایان به امراض عفونى فراموش نفرمایید. من غرایز جنسى را کم مى کنم و سابقا چنین عقیده داشتند که اگر مرا به ران زنان باردار هنگام وضع حمل آویزان کنند، زایمان را سریع مى نمایم . من خود چنین ادعایى ندارم ، ولى بوى من در اتاق زایمان مفید بوده و بى فایده نیست !
غدیر